In theorie staan wetten en regels in dienst van de burger: bescherming, stabiliteit, vertrouwen. In de praktijk creëren sommige regels echter een systeem waarin grote financiële spelers voorspelbare, weinig risicovrije inkomsten halen — en particuliere spaarders en kleine ondernemers achterblijven met de rekening. Dit stuk legt uit hoe die asymmetrie werkt, waarom die spaarrentes anno 2025 zo mager lijken en welke concrete stappen je wél kunt zetten.

De paradox van bescherming

Regelgeving zoals depositogarantie, kapitaal- en solvabiliteitseisen en verplichte verzekeringsproducten is bedoeld om systeemrisico’s te beperken. Dat is op macroniveau geruststellend. Tegelijkertijd schept diezelfde regelgeving markten met voorspelbare cashflows: producten die klanten moeten afnemen of marktomstandigheden die toetreding bemoeilijken. En waar inkomsten voorspelbaar zijn, verdwijnt concurrentiedruk op de vergoeding aan de eindklant.

“De wetgever bouwt een vangnet — maar hangt daar tegelijk een hangmat voor de instituties aan.”

Hoe verplichtingen de machtsverhoudingen verschuiven

Er ontstaan drie fundamentele effecten:

• Gegarandeerde cashflows: verplichte of quasi-verplichte producten (zoals bepaalde verzekeringen of gereguleerde spaarconstructies) zorgen voor regelmatige inkomsten.
• Schaal & compliance: grote banken profiteren van schaalvoordelen én de middelen om complexe regelgeving te beheren — een zware barrière voor nieuwe spelers.
• Asymmetrische informatie & lobbykracht: regelgeving wordt vaak mede geschreven door actoren met belangen; toezicht en uitvoering zijn technisch, waardoor publieke tegenmacht moeilijk is.

Waarom de spaarder het vaak slecht uitpakt

Banken transformeren spaargeld in leningen en beleggingen. Als de marktstructuur voorspelbaar is en de klant niet snel van aanbieder wisselt, kunnen banken de vergoeding aan spaarders laag houden. Enkele mechanismen:

1. Grote klantenbasissen en inertia: banken rekenen op traag consumentengedrag.
2. Drempels voor nieuwkomers: kapitaalvereisten en compliance maken het duur om te concurreren met aantrekkelijke rentes.
3. Complexe renteconstructies: in België bijvoorbeeld bestaat de klassieke combinatie van basisrente + getrouwheidspremie — aantrekkelijk op papier, maar vaak moeilijk in praktijk te maximaliseren door drempels en voorwaarden.

Concrete voorbeelden (zonder namen te noemen)

• Een bank met een grote retailvestiging kan rente laag houden omdat klanten gemak, bankkoppelingen en physical presence waarderen. • Een online bank of challenger moet juist met rentes stunten om klanten te trekken — maar die spelers hebben vaak strengere voorwaarden of plafondbedragen. • Verzekeraars lobbyen voor regels die bepaalde risico’s bundelen, waardoor premie-inkomsten stabieler worden en rendementen voorspelbaar.

Is regelgeving dus de vijand?

Niet per se. Regulering is essentieel om instabiliteit te voorkomen en consumenten te beschermen tegen systemic failure. Het probleem ontstaat wanneer regels (1) concurrentie perverse effecten geven, (2) moeilijk te doorgronden zijn voor consumenten en (3) ontworpen of beïnvloed worden door industriebelangen. Het is dus eerder een ontwerpprobleem van beleid dan een uitzondering.

Wat kun jij praktisch doen met je spaargeld?

Geen paniek — er zijn tactische stappen die je kunt nemen om rendement te verbeteren of risico beter te spreiden:

• Segmentatie van cash: houd noodfonds op zichtrekening; zet vrije spaarmiddelen bij concurrerende aanbieders of termijndeposito’s.
• Actief vergelijken: kijk naar effectieve jaarrendementen, drempels en voorwaarden — niet alleen naar marketingpercentages.
• Gebruik van alternatieven: korte termijn obligaties, hoogrentende spaarrekeningen bij onlinebanken of (voor wie het begrijpt) een deel in conservatieve beleggingsfondsen.
• Maak gebruik van schaal: wie grotere bedragen plaatst kan vaak betere tarieven onderhandelen — informeer bij meerdere partijen of er hogere drempels met betere tarieven bestaan.
• Steun consumenteninitiatieven: verenig je met anderen en ondersteun organisaties die transparantie en eerlijke marktpraktijken eisen.

Wat moet politiek en toezicht anders doen?

Om de onbalans aan te pakken zijn enkele beleidsrichtingen zinvol:

• Verhoog transparantie: maak effectieve rendementen en voorwaarden standaard zichtbaar en vergelijkbaar.
• Beperk lobbyinfluence: publiceer consultaties en lobbyregisters zodat de wetgevende invloed traceerbaar is.
• Stimuleer toetreding: verlaag administratieve lasten voor innovatieve spaar-aanbieders, maar behoud robuuste bescherming voor consumenten.